ਕੋਰੋਨਰੀ ਆਰਟਰੀ ਬਿਮਾਰੀ ਕੀ ਹੈ?
ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ (ਕੋਰੋਨਰੀ ਧਮਨੀਆਂ) ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵਿਚ ਖੂਨ ਅਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਨੂੰ ਲਿਜਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਨਾੜੀਆਂ ਤੰਗ ਜਾਂ ਬਲੌਕ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਹ ਕੋਰੋਨਰੀ ਆਰਟਰੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ।
ਬਹੁਤੇ ਕੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬਲੌਕੇਜ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਵਾਲਸ (ਦੀਵਾਰਾਂ) ਵਿੱਚ ਚਰਬੀ ਪਦਾਰਥਾਂ (ਕੋਲੇਸਟ੍ਰੋਲ) ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਖੂਨ ਦੀ ਨਾੜੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ (ਲਿਊਮਨ) ਤੰਗ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਹੋਰ ਗੰਭੀਰ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਨ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਰੁਕਾਵਟ ਹੋ ਜਾਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ।
ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀ ਹੈ?
ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਇਕ ਕਿਸਮ ਦੀ ਕੋਰੋਨਰੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਦਿਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਤੰਗ ਨਾੜੀ ਅਚਾਨਕ ਹੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਦਿਲ ਦੀ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਇਸ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਖੂਨ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੱਟੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ (ਅਰਥਾਤ ਹਾਈਪੌਕਸਿਆ) ਜਿਸ ਨਾਲ ਦਿਲ ਦੇ ਸੰਕੁਚਨ (ਕੌਂਟਰੈਕਟਾਈਲ ਕਾਰਜ) ਹੋਣ ਅਤੇ ਖੂਨ ਨੂੰ ਪੰਪ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਲ ਦੇ ਉਸ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਮਰਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਜਿਹੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਲਟਾਉਣਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਦਿਲ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦਾ ਇਕੋ ਇਕ ਤਰੀਕਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਡਾਕਟਰੀ ਇਲਾਜ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਭਾਗ ਵਿਚ ਖੂਨ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲਿਆਉਣਾ।
ਡਾ. ਪੀ.ਕੇ. ਲੀ, ਕਾਰਡੀਓਲੋਜਿਸਟ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਾਣਕਾਰੀ
ਜੋਖਮ ਕਾਰਕ
ਕੰਟਰੋਲ ਨਾ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਣ ਵਾਲੇ ਕਾਰਕ
- ਉਮਰ
- ਲਿੰਗ – ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਜੋਖਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਜੋਖਮ ਮਾਹਵਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਵੱਧਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਹ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਜੋਖਮ ਦੇ ਸਮਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ।
- ਪਰਿਵਾਰਕ ਇਤਿਹਾਸ – ਜੱਦੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ, ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਵਿਚ 65 ਸਾਲ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਵਿਚ 55 ਸਾਲ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚ ਜੋਖਮ ਦੇ ਵਾਧੇ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਕੰਟਰੋਲ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਣ ਵਾਲੇ ਕਾਰਕ
- ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ
- ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਕੋਲੇਸਟ੍ਰੋਲ
- ਤੰਬਾਕੂਨੋਸ਼ੀ
- ਸ਼ੂਗਰ ਰੋਗ ਹੋਣਾ
- ਸਰੀਰ ਦੇ ਭਾਰ ਦਾ ਲੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਣਾ
- ਨਿਯਮਤ ਕਸਰਤ ਦੀ ਘਾਟ
ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ
“ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ” ਜਾਂ ਹਾਈਪਰਟੈਨਸ਼ਨ ਇਕ ਫੈਮਿਲੀ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਕਲੀਨਿਕ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਈਸਵੀ ਪੂਰਵ ਵਿਚ ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਹਰੇਕ 3 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿਚੋਂ 1 ਜੋ ਕਿ ਗੁਜ਼ਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹਾਈਪਰਟੈਨਸ਼ਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਦਿਲ ਇਕ ਪੰਪ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦਿਲ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਖੂਨ ਨੂੰ ਪੰਪ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਸਾਰੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਖੂਨ ਦੀ ਉੱਚਿਤ ਸਪਲਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਖੂਨ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੰਚਾਰਿਤ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਇਕ ਖ਼ੂਨ ਦਾ ਇਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਦਬਾਅ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਖੂਨ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਸੰਚਾਰਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਦੀਵਾਰਾਂ ‘ਤੇ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਦਬਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਦੀ ਇਕਾਈ “ਮਰਕਰੀ ਦੇ ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਪਾਰਾ (ਐਮ.ਐਮ.ਐਚ.ਜੀ.)” ਹੈ। ਜਦੋਂ ਦਿਲ ਸੰਘੜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਰਾਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮਾਪਿਆ ਗਿਆ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਵੱਖਰਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਜਦੋਂ ਦਿਲ ਸੰਘੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਹੋਵੇਗਾ (ਸਿਸਟੋਲਿਕ); ਜਦੋਂ ਦਿਲ ਆਰਾਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਘੱਟ ਜਾਵੇਗਾ (ਡਿਆਸਟੋਲਿਕ)।
1. ਦਿਲ
ਜੇਕਰ ਦਿਲ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਕਾਰਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਖੂਨ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪੰਪ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੇਗਾ। ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਜਦੋਂ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਕ ਕਾਰਨ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਖੂਨ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੰਪ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਲ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦੌਰਾਨ ਮੌਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸੰਭਾਵਿਤ ਕਾਰਨ ਹੈ।
2. ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵਾਲਵ
ਆਮ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ, ਜਦੋਂ ਦਿਲ ਸੰਗੜਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਕੁਝ ਖਾਸ ਵਾਲਵ “ਖੁੱਲ” ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਦਿਲ ਆਰਾਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਕੁਝ ਖਾਸ ਵਾਲਵ “ਬੰਦ” ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਦਿਲ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਅਤੇ ਵਾਲਵ ਸਿੰਕੋੑਨਾਈਜ਼ਡ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਜਾਂ ਜਦੋਂ ਵਾਲਵ ਸਖਤ (ਕੈਲਸੀਫਿਕੇਸ਼ਨ) ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਦਿਲ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਖੂਨ ਨੂੰ ਧੱਕਣ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਸਖਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਪਵੇਗੀ। ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਵੱਧ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਦੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਆਓਰਟਿਕ ਸਟੈਨੋਸਿਸ ਹੈ।
3. ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਾਲ (ਦੀਵਾਰ)
ਸਾਧਾਰਨ ਰੂਪ ਵਿਚ, ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਦੀਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਕੁਝ ਲਚਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਵਿਚ ਬਦਲਾਵਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਨਾੜੀਆਂ ਦੀ ਵਾਲਸ ਦੀ ਲਚਕਤਾ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ (ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਜੈਨੇਟਿਕ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰ ਕੇ ਜਾਂ ਤੰਬਾਕੂਨੋਸ਼ੀ ਕਾਰਨ ਜੁੜੇ ਟਿਸ਼ੂ ਵਿਕਾਰ), ਤਾਂ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਵੱਧ ਜਾਵੇਗਾ।
4. ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦਾ ਵਿਆਸ
ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦਾ ਵਿਆਸ ਜਿੰਨਾ ਵੱਡਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਨਾੜੀਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬਲੱਡ ਪੈੑਸ਼ਰ ਓਨਾ ਹੀ ਘੱਟ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦਾ ਵਿਆਸ ਜਿੰਨਾ ਛੋਟਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਤਾਂ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਓਨਾ ਹੀ ਵੱਧ ਹੋਵੇਗਾ। ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਬਾਗ ਵਿਚ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇਣ ਦਾ ਤਜਰਬਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਮਝ ਸਕੋਗੇ। ਜਦੋਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਾਲੀ ਪਾਈਪ ਨਾਲ ਦੂਰ ਤੱਕ ਪਾਣੀ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਪਾਈਪ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਉਂਗਲ ਨਾਲ ਢੱਕ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਪਾਈਪ ਦੇ ਵਿਆਸ ਵਿਚ ਕਮੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜੋਖਮ ਕਾਰਕ/ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਰਕ:
1. ਦਿਲ
ਹੋਰ ਪੜ੍ਹਲੋ ਜੀ2. ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵਾਲਵ
ਹੋਰ ਪੜ੍ਹਲੋ ਜੀ3. ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਾਲ (ਦੀਵਾਰ)
ਹੋਰ ਪੜ੍ਹਲੋ ਜੀ4. ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦਾ ਵਿਆਸ
ਹੋਰ ਪੜ੍ਹਲੋ ਜੀਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਾਰਕ ਹਨ ਜੋ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦੇ ਸੁੰਗੜਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ:
ਜਨਮਜਾਤ:
- ਏਓਰਟਾ ਦੀ ਕੋਆਰਕਟੇਸ਼ਨ (ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਜਿੱਥੇ ਏਓਰਟਾ ਆਮ ਨਾਲੋਂ ਤੰਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ)
ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਣਾ:
- ਮੁਟਾਪਾ
- ਕਸਰਤ ਦੀ ਘਾਟ
- ਤੰਬਾਕੂਨੋਸ਼ੀ
- ਮਾੜਾ ਆਹਾਰ (ਜਿਵੇਂਕਿ ਕਈ ਪੈਕੇਟਾਂ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨ ਵਿਚ ਉੱਚ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਸੋਡੀਅਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ)
- ਸ਼ਰਾਬਖੋਰੀ
- ਤਣਾਅ
- ਹਾਰਮੋਨ ਅਸੰਤੁਲਨ
ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਲੱਛਣ
ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਸੰਕੇਤ ਜਾਂ ਲੱਛਣ ਨਹੀ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਮਰੀਜ਼ ਸਿਰ ਦਰਦ, ਚੱਕਰ ਆਉਣੇ, ਥਕਾਵਟ, ਘਬਰਾਹਟ, ਇਨਸੌਮਨੀਆ ਅਤੇ ਨੱਕਸੀਰ ਵਗਣ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਉਦੋਂ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਫੈਮਿਲੀ ਡਾਕਟਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੁਟੀਨ ਜਾਂਚ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਪਹਿਲਾ ਟੈਸਟ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਨਾਲ ਸਮੱਸਿਆ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਇਸ ਲਈ ਸਹੀ ਤਖਸ਼ੀਸ਼ ਲਈ 2-3 ਟੈਸਟਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੱਜੀ ਅਤੇ ਖੱਬੀ ਬਾਂਹ ਵਿਚਾਲੇ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਇਕ ਸਮਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਦੋਨੋਂ ਬਾਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰਾ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਵਾਲੀ ਬਾਂਹ ਨੂੰ ਸਹੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤਾ ਚਾਰਟ ਤੁਹਾਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਹਵਾਲੇ ਲਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਦੇ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਮੁੱਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਸ਼ੂਗਰ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਤੋਂ 5 ਘਟਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਲੱਡ ਸ਼ੂਗਰ ਅਤੇ ਕੋਲੈਸਟ੍ਰੋਲ ਦੇ ਪੱਧਰ, ਪਿਸ਼ਾਬ, ਗੁਰਦੇ ਦੇ ਕੰਮ, ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੇ ਐਕਸ-ਰੇ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
| ਸ਼ੇੑਣੀ | ਸਾਇਸਟੋਲਿਲ (ਐਮ.ਐਮ./ਐਚ.ਜੀ.) | ਡਿਆਸਟੋਲਿਕ (ਐਮ.ਐਮ./ਐਚ.ਜੀ.) |
| ਆਦਰਸ਼ਕ | < 120 | < 80 |
| 60 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ | < 130 | < 85 |
| ਸਾਧਾਰਨ, ਥੋੜਾ ਉੱਚਾ | 130-139 | 85-90 |
| ਥੋੜੀ ਹਾਈਪਰਟੈਨਸ਼ਨ | 140-159 | 90-99 |
| ਹਾਈਪਰਟੈਨਸ਼ਨ | 160-179 | 100-109 |
| ਤੀਬਰ ਹਾਈਪਰਟੈਨਸ਼ਨ | ≥ 180 | ≥ 110 |
ਇਲਾਜ
- ਨਿਯਮਤ ਕਸਰਤ
- ਸਿਹਤਮੰਦ ਖੁਰਾਕ
- ਦਵਾਈ
ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਦੀਆਂ ਆਮ ਦਵਾਈਆਂ:
ਕੁਝ ਲੋਕ ਕਸਰਤ, ਭਾਰ ਘਟਾਉਣ, ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਬਦਲਣ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਵਿਚ ਰੱਖਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਖੁਰਾਕ ਬਦਲਣ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਬਦਲਾਵ ਬਗੈਰ ਦਵਾਈ ਲਏ ਇਲਾਜ ਦਾ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਹਿਲੂ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਬਦਲਾਵ ਇਕੱਲੇ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਸਿੱਧ ਨਹੀ ਹੋ ਸਕਦੇ। ਤੁਹਾਡਾ ਡਾਕਟਰ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰੇਗਾ ਕਿ ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦਵਾਈ ਲੈਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ।
ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਇਕ ਉਮਰ ਭਰ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦਵਾਈ ਲੈਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਅਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅਨੰਦ ਲੈਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਡਾਕਟਰ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਦਵਾਈ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਵਿਚ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਉਹ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ; ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ; ਸਟਰੋਕ, ਖੂਨ ਦੇ ਥੱਕੇ ਬਣ ਜਾਣਾ; ਗੁਰਦੇ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ‘ਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਪਾਉਣ ਵਿਚ ਵੀ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਸਕਣਗੇ।
ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਦੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਲੈਣ ਬਾਰੇ ਉਪਯੋਗੀ ਜਾਣਕਾਰੀ:
- ਉੱਚਿਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਅਸਰ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਦਵਾਈ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ
- ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਦਵਾਈ ਲੈਣੀ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਦਵਾਈ ਦੀਆਂ ਬੋਤਲਾਂ (ਚੀਜ਼ਾਂ) ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਅੱਗੇ ਰੱਖੋ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਵਰਤਦੇ ਹੋ ਜਿਵੇਂਕਿ ਨਾਸ਼ਤੇ ਦੀਆਂ ਪਲੇਟਾਂ
- ਬਹੁਤੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਣ ਵਿਚ 6 ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਬਰ ਰੱਖੋ
- ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡਾ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਰਾਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਨਵੀਂ ਦਵਾਈ ਦਾ ਸੌਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੇਵਨ ਨਾ ਕਰੋ
- ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਅਸਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੀ.ਆਰ.,ਐਸ. ਆਰ., ਸੀ.ਡੀ., ਐਕਸ.ਐਲ.) ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਪੂਰੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਲਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ; ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਗੋਲੀਆਂ ਨੂੰ ਛੋਟੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਕੱਟਣਾ ਚਾਹੀਦਾ
- ਇਕ ਉੱਚ ਡੋਜ਼ ਵਾਲੀ ਦਵਾਈ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਘੱਟ ਡੋਜ਼ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਲੈਣਾ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਘੱਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ
- ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਕੋ ਸਮੇਂ 2 ਜਾਂ 3 ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਲੈਣ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਕਿ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਉੱਚਿਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਆਦਰਸ਼ਕ ਸੀਮਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕੇ
- ਕੁਝ ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਕਰਨ ਤੋਂ ਨਾ ਹਿਚਕਿਚਾਓ, ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣਾ ਹੈ
- ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਮਰੀਜ਼ ਦੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾ ਲਓ /ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਬਦਲੋ; ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਆਪਣੇ ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸੁਮੇਲ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨ ਦਿਓ
ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਲਈ ਮੌਜੂਦਾ ਡਾਕਟਰੀ ਇਲਾਜ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰਾਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:
ਡਿਊਰੈਟਿਕ
ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਸੋਡੀਅਮ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਦਿਲ ਵਿਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨ ਵਾਲੇ ਖੂਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਦਾ ਹੈ
- ਕਾਰਜ: ਪਿਸ਼ਾਬ ਵਰਧਕ, ਐਡਿਮਾ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ, ਘੱਟ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ
- ਇਹ ਉੱਚਿਤ ਹੈ: ਦਿਲ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਲਈ, ਐਡਿਮਾ ਲਈ
- ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਢੁੱਕਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ: ਸੰਖੇਪ (ਗਾਊਟ), ਗੁਰਦੇ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣਾ
- ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ: ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਖੂਨ ਦੀ ਚਰਬੀ, ਬਲੱਡ ਸ਼ੂਗਰ, ਯੂਰਿਕ ਐਸਿਡ, ਖੂਨ ਦੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਲਾਈਟ ਅਸੰਤੁਲਨ ਅਤੇ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਸੋਡੀਅਮ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ‘ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦੀ ਭਰਪਾਈ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਖਪਤ ਦੀ ਉੱਚਿਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਲੋੜ ਪਵੇਗੀ
- ਉਦਾਹਰਣਾਂ: ਥਿਆਜ਼ਾਈਡਜ਼ (ਐਚ.ਸੀ.ਟੀ.ਜ਼ੈਡ.); ਐਚ.ਸੀ.ਟੀ.ਜ਼ੈਡ/ਐਮਿਲੋਰਾਈਡ (ਦਰਮਿਆਨਾ); ਇਡਾਪਾਮਾਈਡ (ਲੋਜਾਈਡ); ਸਪਿਰੋਨੋਲੈਕੋਟੋਨ (ਐਲਡੈਕਟੋਨ); ਲੂਪ ਡਿਊਰੈਟਿਕਸ (ਫਿਊਰੋਸੇਮਾਈਡ)
ਬੀਟਾ ਬਲੌਕਰ
- ਕਾਰਜ: ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਐਰੀਥਮਿਆ ਅਤੇ ਐਨਜਾਈਨਾ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਦਿਲ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਕਰਦਾ ਹੈ
- ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਉੱਚਿਤ ਹੈ: ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦਿਲ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਗਤੀ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨ ਲੜਕੇ, ਲੜਕੀਆਂ ਵਾਸਤੇ
- ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਉੱਚਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ: ਦਿਲ ਦੀ ਹੌਲੀ ਗਤੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ, ਦਮਾ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਾਸਤੇ, ਪੁਰਾਣੀ ਪੑਤੀਰੋਧੀ ਪੁਲਮੋਨਰੀ ਬਿਮਾਰੀ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਪੈਰੀਫੈਰਲ ਨਾੜੀਆਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕ
- ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ: ਥਕਾਵਟ, ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ ਦਾ ਹੌਲਾ ਹੋਣਾ, ਚੱਕਰ ਆਉਣੇ
- ਨੋਟ: 60+ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਦਵਾਈ ਇਕੱਲਿਆਂ ਨਹੀਂ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ; ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਅਚਾਨਕ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
- ਉਦਾਹਰਣਾਂ: ਐਟੇਨੋਲੋਲ (ਟੈਨੋਰਮਿਨ); ਮੇਟੋਪ੍ਰੋਲੋਲ (ਲੋਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਐਸ.ਆਰ.); ਬਿਸੋਪ੍ਰੋਲੋਲ (ਮੋਨੋਕੋਰ); ਪ੍ਰੋਪ੍ਰਾਨੋਲੋਲ (ਇੰਡੈਰਲ); ਐਸਿਬੂਟੋਲੋਲ (ਸੈਕਟਰਲ); ਪਿੰਡੋਲੋਲ (ਵਿਸਕੇਨ); ਨਾਡੋਲੋਲ (ਕੋਰਗਾਰਡ)
ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਚੈਨਲ ਬਲੌਕਰਸ
- ਕਾਰਜ: ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਐਨਜਾਈਨਾ ਅਤੇ ਐਰੀਥਮਿਆਸ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਦਾ ਹੈ
- ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਲਈ ਉੱਚਿਤ ਹੈ: ਐਨਜਾਈਨਾ, ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ
- ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਉੱਚਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ: ਦਿਲ ਦਾ ਨਾਕਾਮ ਹੋ ਜਾਣਾ
- ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ: ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਸੋਜ, ਸਿਰ ਦਰਦ, ਫਲੱਸ਼
- ਨੋਟ: ਦਿਨ ਵਿਚ ਸਿਰਫ ਇਕ ਵਾਰ ਲੈਣ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਣ ਵਾਲੇ ਥੋੜੀ ਮਿਆਦ ਦੇ ਪੑਭਾਵ ਵਾਲੇ ਸੀ.ਸੀ.ਬੀ. ਦੀ ਬਜਾਏ ਲੰਬੇ ਮਿਆਦ ਦੇ ਪੑਭਾਵ ਵਾਲੇ (ਸੀ.ਡੀ., ਐਸ.ਆਰ., ਐਕਸ.ਐਲ.) ਸੰਸਕਰਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਸੀ.ਸੀ.ਬੀ. ਦਿਲ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਹੌਲੀ ਕਰ ਦੇਣਗੇ (ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ- ਦਿਲਟੀਆਜ਼ੈਮ, ਵੇਰਾਪਾਮਿਲ)। ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਬੀਟਾ ਬਲੌਕਰ ਲੈਣ ਨਾਲ ਚੱਕਰ ਆਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਦਿਲ ਦੀ ਗਤੀ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਉਦਾਹਰਣਾਂ: ਨਿਫੈਡੀਪਾਈਨ (ਅਡਲੈਟ ਐਕਸ.ਐਲ.); ਐਮਲੋਡੀਪਾਈਨ (ਨੌਰਵਾਸਕ); ਫੈਲੋਡੀਪਾਈਨ (ਰੇਨੇਡਿਲ, ਪਲੈਂਡਿਲ); ਦਿਲਟੀਆਜ਼ੈਮ (ਕਾਰਡੀਆਜ਼ੈਮ ਸੀ.ਡੀ., ਟੀਆਜੇਕ); ਵੇਰਾਪਾਮਿਲ (ਆਈਸੋਪਟਿਨ ਐਸ.ਆਰ.)
ਏ.ਸੀ.ਈ.ਆਈ.-ਐਂਜੀਓਟੈਂਸਿਨ ਕਨਵਰਟਿੰਗ ਐਂਜ਼ਾਈਮ ਇਨਿਹਿਬਿਟਰਜ਼
- ਕਾਰਜ: ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਦਿਲ, ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਅਤੇ ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਉੱਚਿਤ: ਸ਼ੂਗਰ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ, ਦਿਲ ਦੇ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ, ਪੋਸਟ ਮਾਇਓਕਾਰਡੀਅਲ ਇਨਫਾਰਕਸ਼ਨ, ਵਧੇ ਹੋਏ ਖੱਬੇ ਦਿਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨੂਰੀਆ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਾਸਤੇ।
- ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਉੱਚਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ: ਕਾਲੇ ਲੋਕ, ਰੇਨਲ ਆਰਟਰੀ ਸਟੈਨੋਸਿਸ, ਕਿਡਨੀ ਦੇ ਕਾਰਜ ਕਰਨ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ, ਜੋ ਔਰਤਾਂ ਗਰਭਵਤੀ ਹੋਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣ।
- ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ: ਗੰਭੀਰ ਖੰਘ (ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਏਸ਼ੀਆਈ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ)
- ਉਦਾਹਰਣਾਂ: ਰਾਮੀਪਰਿਲ (ਅਲਟਾਸੇ); ਪੈਰਿੰਡੋਪ੍ਰਿਲ (ਕੋਵਰਸਾਈਲ); ਕੈਪਟੋਪ੍ਰਿਲ (ਕੈਪੋਟੈਨ); ਐਨਲਾਪ੍ਰਿਲ (ਵਾਸੋਟੈਕ); ਫੋਸੀਨੋਪ੍ਰਿਲ (ਮੋਨੋਪ੍ਰਿਲ); ਲਿਸਿਨੋਪ੍ਰਿਲ (ਪ੍ਰਿਨੀਵਿਲ, ਜ਼ੈਸਟਰਿਲ); ਕੁਈਨਾਪ੍ਰਿਲ (ਐਕਿਊਪ੍ਰਿਲ); ਟ੍ਰੈਂਡੋਲਾਪ੍ਰਿਲ (ਮਾਵਿਕ); ਬੈਨਾਜ਼ੈਪਰਿਲ (ਲੋਟੈਂਸਿਨ)
ਏ.ਆਰ.ਬੀਜ਼.-ਐਂਜੀਓਟੈਂਸਿਨ II ਰੀਸੈਪਟਰ ਬਲੌਕਰ
- ਕਾਰਜ: ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਦਵਾਈ ਏ.ਸੀ.ਈ. ਇਨਹਿਬਿਟਰਜ਼ ਦੇ ਸਮਾਨ ਕਾਰਜ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਲ, ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਅਤੇ ਖੰਘ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਵਾਲੇ ਗੁਰਦਿਆਂ ਜਾਂ ਹੋਰ ਉਲਟ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਰੱਖਿਆ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਏ.ਸੀ.ਈ. ਇਨਹਿਬਿਟਰਜ਼ ਨਾਲੋਂ ਨਵੀਂ ਦਵਾਈ ਹੈ।
- ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਉੱਚਿਤ ਹੈ: ਉਹ ਮਰੀਜ਼ ਜੋ ਏ.ਸੀ.ਈ ਇਨਹਿਬਿਟਰਜ਼ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਦੇ
- ਉਦਾਹਰਣਾਂ: ਵਾਲਸਟਰਨ (ਡਾਇਵਨ); ਇਰਬੇਸਰਟਨ (ਏਵਾਪ੍ਰੋ); ਕੈਂਡੇਸਰਟਨ (ਅਟਾਕਾਂਡ); ਲੋਸਰਟਨ (ਕੋਜਾਰ); ਟੈਲਮੀਸਾਰਟਨ (ਮਾਈਕਾਰਡਿਸ); ਐਪ੍ਰੋਸਾਰਟਨ (ਟੇਵੇਟਨ)
ਅਲਫ਼ਾ ਬਲੌਕਰ
- ਫੰਕਸ਼ਨ: ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਵਧੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰੋਸਟੇਟ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਦਾ ਹੈ
- ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਉੱਚਿਤ ਹੈ: ਵੱਡੇ ਪ੍ਰੋਸਟੇਟ ਵਾਲੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਾਸਤੇ
- ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ: ਪੋਸਚੁਰਲ ਹਾਈਪਰਟੈਂਸ਼ਨ ਅਤੇ ਬੇਹੋਸ਼ੀ, ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਖੁਰਾਕ ਸਾਈਨਕੋਪ ਦੇ ਦੌਰਾਨ। ਦਵਾਈ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵਧਾਈ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਵਧੇਰੇ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹੋ ਅਤੇ ਬਿਸਤਰੇ ਤੋਂ ਉੱਠਦੇ ਸਮੇਂ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਅੱਗੇ ਵੱਧੋ। ਪਹਿਲੇ 24 ਘੰਟਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਗੱਡੀ ਚਲਾਉਣ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰੋ। ਇਸ ਦਵਾਈ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇਕੱਲਿਆਂ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।
- ਉਦਾਹਰਣਾਂ: ਪ੍ਰਾਜ਼ੋਸਿਨ (ਮਿਨੀਪ੍ਰੈਸ); ਡੌਕਸਾਜ਼ੋਸਿਨ (ਕਾਰਡੂਰਾ); ਟੇਰਾਜ਼ੋਸਿਨ (ਹਾਈਟ੍ਰਿਨ)
ਡਾਇਰੈਕਟ ਰੇਨਿਨ ਇਨਹਿਬਿਟਰ
ਇਹ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਨਵੀਂਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ
- ਕਾਰਜ: ਇਹ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਐਂਜੀਓਟੈਂਸਿਨ II ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦੇ ਸੁੰਗੜ ਜਾਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਆ ਜਾਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।
- ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਉੱਚਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ: ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਜੋ 18 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦਾ ਹੈ
- ਉਦਾਹਰਣਾਂ: ਐਲਿਸਕੀਰੇਨ (ਰੈਸੀਲੇਜ਼)
ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਦੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ
ਇਹ ਉਹ ਦਵਾਈਆਂ ਹਨ ਜੋ ਦੋ ਵੱਖਰੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੋਲੀ ਵਿੱਚ ਜੋੜਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਉਪਯੋਗ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਆਸਾਨ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ।
ਏ.ਸੀ.ਈ.ਆਈ.-ਐਂਜੀਓਟੈਂਸਿਨ ਕਨਵਰਟਿੰਗ ਐਂਜ਼ਾਈਮ ਇਨਹਿਬਿਟਰਜ਼ + ਡਿਊਰੈਟਿਕ
- ਰਾਮੀਪ੍ਰਿਲ + ਐਚ.ਸੀ.ਟੀ.ਜੈਡ. (ਅਲਟੇਸ-ਐਚ.ਸੀ.ਟੀ.)
- ਪੇਰਿੰਡੋਪ੍ਰਿਲ + ਇੰਡਾਪਾਮਾਈਡ (ਕੋਵਰਸੀਲ-ਪਲੱਸ)
- ਲਿਸਿਨੋਪ੍ਰਿਲ + ਐਚ.ਸੀ.ਟੀ.ਜ਼ੈਡ (ਜ਼ੈਸਟੋਰੈਟਿਕ, ਪ੍ਰਿੰਜ਼ਾਈਡ)
- ਕੁਇਨਾਪ੍ਰਿਲ + ਐਚ.ਸੀ.ਟੀ.ਜ਼ੈਡ. (ਐਕੂਰੈਟਿਕ)
- ਐਨਾਲਾਪ੍ਰਿਲ + ਐਚ.ਸੀ.ਟੀ.ਜ਼ੈਡ (ਵਾਸੇਰੈਟਿਕ)
ਏ.ਆਰ.ਬੀ.ਐਸ. + ਡਿਊਰੈਟਿਕ
- ਕੈਂਡੇਸਰਟਨ + ਐਚ.ਸੀ.ਟੀ.ਜ਼ੈਡ (ਐਟਾਕੈਂਡ-ਪਲੱਸ)
- ਵਾਲਸਾਰਟਨ + ਐਚ.ਸੀ.ਟੀ.ਜ਼ੈਡ (ਦੀਓਵਾਨ ਐਚ.ਸੀ.ਟੀ.)
- ਲੋਸਾਰਟਨ + ਐਚ.ਸੀ.ਟੀ.ਜ਼ੈਡ (ਹਾਈਜ਼ਾਰ)
- ਇਰਬੇਸਰਟਨ + ਐਚ.ਸੀ.ਟੀ.ਜ਼ੈਡ (ਅਵਾਲਾਈਡ)
- ਟੈਲਮੀਸਾਰਟਨ + ਐਚ.ਸੀ.ਟੀ.ਜ਼ੈਡ (ਮਾਈਕਾਰਡਿਸ ਪਲੱਸ)
ਬੀਟਾ ਬਲੌਕਰ + ਡਿਊਰੈਟਿਕ
- ਐਟੇਨੋਲੋਲ + ਐਚ.ਸੀ.ਟੀ.ਜ਼ੈਡ (ਟੈਨੋਰੈਟਿਕ)
- ਪ੍ਰੋਪਰਾਨੋਲੋਲ + ਐਚ.ਸੀ.ਟੀ.ਜ਼ੈਡ (ਇੰਡੇਰਾਈਡ)
ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਉਪਲੱਬਧ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਦੀ ਦਵਾਈ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਸਹੀ ਜੋੜ ਨਾਲ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੰਟਰੋਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਆਪਣੀ ਦਵਾਈ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਹਵਾਲੇ ਲਈ ਆਪਣੇ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਦਾ ਸਹੀ ਪੱਧਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। 10 ਮਿੰਟ ਲਈ ਆਰਾਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿਚ ਦੋ ਤੋਂ-ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਮਾਪੋ।
ਹਾਈਪਰਟੈਨਸਿਵ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਾਸਤੇ ਨਿਮਨਲਿਖਤ ਕਾਰਕ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਦੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ:
- ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾ ਲੈਣਾ ਜਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਲੈਣਾ ਭੁੱਲ ਜਾਣ
- ਦਵਾਈ ਦਾ ਡੋਜ਼ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ
- ਲਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਅਣਉੱਚਿਤ ਹੈ
- ਮਾੜੀ ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਵਿਚ ਲੂਣ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ
- ਵਜ਼ਨ ਦਾ ਲੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਣਾ
- ਤੰਬਾਕੂਨੋਸ਼ੀ ਜਾਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣਾ
- ਸਲੀਪ ਐਪਨੀਆ
- ਮਾਨਸਿਕ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਦਵਾਈਆਂ ਜੋ ਹਾਈਪਰਟੈਨਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਉਲਟ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਐਂਟੀ-ਇੰਫਲਾਮੇਟਰੀ: ਐਨ.ਐਸ. ਏ.ਆਈ.ਡੀ., ਕੋਕਸ -2 ਇਨਹਿਬਿਟਰ, ਸਟੀਰੌਇਡ ਡਰੱਗਜ਼, ਗਰਭ ਨਿਰੋਧਕ,ਡਿਕੰਜੈਸਟੈਂਟ ਆਦਿ।
- ਹੋਰ ਬਿਮਾਰੀ ਜੋ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਗੁਰਦੇ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣਾ, ਗੁਰਦੇ ਦੀਆਂ ਖੂਨ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ, ਐਡਰੇਨਲ ਟਿਊਮਰ ਅਤੇ ਫਿਓਕਰੋਮੋਸਾਈਟੋਮਾ ਆਦਿ।
ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਦਵਾਈ ‘ਤੇ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਾਈਪਰਟੈਨਸ਼ਨ ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਆਪਣੀ ਦਵਾਈ ਦੀ ਸੂਚੀ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਜਾਂਚ ਕਰਵਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਮਰੀਜ਼ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ ਹਾਈਪਰਟੈਨਸਿਵ ਮਰੀਜ਼ ‘ਕੰਟਰੋਲ ਵਾਲੇ’ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨਾਲ ਸਿਹਤਮੰਦ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਡਾ. ਥੌਮਸ ਹੋ, ਫੈਮਲੀ ਡਾਕਟਰ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਾਣਕਾਰੀ